Subnet teknolojisi Avalanche inovasyonlarının en büyüklerinden biri. Subnet’ler; minimum tradeoff’lar (maksimum verim) ile neredeyse sınırsız horizontal scaling (yatay ölçeklendirme) sunuyor.
Bir subnet kurmak 1 dakikadan az sürede gerçekleşiyor; aşağıdaki görselde 37 küsür saniyede kurulum gerçekleşiyor. Ancak en zor kısım bu değil.
Blok Validasyonları
Özelleştirilebilir bir subnet kurmanın belki de en zor yanı onu validate ettirmek (doğrulatmak). Bu gereklilik; ortaya güzel bir şeyler çıkarmak isteyenlerin uğraşmaması gereken pahalı ve zor bir görev olarak karşımıza çıkıyor. Bu noktada GogoPool gibi liquid staking sağlayıcıları devreye giriyor.
Şu anda, izin verilmiş validatör kümesine sahip yalnızca 2 subnet bulunuyor. Subnet ekosisteminin büyümesi için bir demokratikleştirmeye ihtiyaç var. Ancak öncelikle, subnet’ler tam olarak nedir?
İlginizi çekebilir: Avalanche (Avax) Alt Ağlar (Subnets) Nedir? Sonsuz Ölçeklendirme Mümkün mü?
Şimdiye kadar Solana veya Ethereum gibi yalnızca “bir network/bir blok zinciri” olan ekosistemler ile ilgilendiyseniz, subnet fikri biraz aykırı gelebilir. Ekosistemde genelde; blok zincirleri ile blokları doğrulayan node’lara ait network’ler, birbirlerinden ayrı olarak görülmezler.
Bu durum Avalanche’ta geçerli değildir. Avalanche üzerinde her validatör, “birincil” network’ün bir parçasıdır ve P, C ve X-Chain’i (Avalanche üzerinde kurulu 3 ayrı blok zinciri) doğrulamak zorundadır. Ancak aynı zamanda validatörler; diledikleri “ikincil” network’lere (subnet’lere) katılabilir ve onları da doğrulayabilirler.
Subnet’ler birincil network ile validatörlerini paylaşıyor olsa da, tamamen bağımsızdırlar ve kendi kurallarını koyabilirler. Subnet’lerin yalnızca EVM (Ethereum Virtual Machine, Ethereum Sanal Makinesi) çalıştırabildiği ise diğer bir yanlış bilgi. Subnet’ler kendi VM’lerini tanımlayabilir ve kullanabilirler.
Subnet vs Layer 2 (Katman 2)
Subnet’ler sıkça Layer 2’ler ile kıyaslanır. Layer 2’ler; güvenliği devralarak ana zinciri genişletirler. Subnet’ler ise basitçe validatörlerin kendi kurallarını koyduğu network’lerdir. Teorik olarak bir kişi herhangi bir Layer 2’yi bir subnet üzerinde geliştirebilir.
Subnet’ler özelleştirilebilir, kolay kurulur ve hızlıdır. Peki bu kadar iyilerse, neden onlardan daha fazla yapmıyoruz? Bunu etkileyen birçok faktör var. Bunlardan biri, bir subnet’in doğrulanmasının maliyeti.
Subnet Maliyetleri
Daha önce de belirtildiği gibi, subnet validatörleri aynı zamanda birincil network’ü de doğrulamalı. Bunun için ise her validatör 2 bin AVAX stake etmeli. Ek olarak; Avalanche’ta hardware olarak sıkı gereksinimler olmasa da, yönetim ve bakım giderleri elzem.
Her subnet 1’den fazla validatöre ihtiyaç duyuyor ve subnet özelleştirmelerine bağlı olarak, hardware gereksinimleri de artabilir. Mevcut subnet’ler, 7-8 validatör sayısında karar kılmış durumda.
8 validatörün, 16 bin AVAX’lık bir stake’e ihtiyacı var. Şu anki fiyatlara göre (09.09.2022) bu tutar yaklaşık 300 bin dolar. Bu rakamlar, nispeten küçük olan ve büyümek isteyen projeler için oldukça fazla. Peki bu sorun nasıl çözülür? Liquid staking burada bu soruya cevap olabilir.
Liquid Staking
Liquid staking; Avalanche’a özel bir şey değil. Ancak yalnızca Avalanche üzerinde, yeni bir ekonomi modeli yaratmak için potansiyele sahipler. Örnek olarak; liquid staking protokolleri, ellerindeki AVAX varlıklarını yeni subnet’lere katılan validatörlere yönlendirebilirler.
Bunun karşılığında, subnet operatörleri bu protokollere belirli ödemeler yapabilir. Sistemde herkes kazanabilir. Subnet geliştiricileri kendi zincirlerini doğrulatırlar. Validatörler delegasyon ile daha fazla kazanırlar. Liquid staker’lar ise yüksek APR (yıllık getiri oranları) ve ek ödüller elde ederler.
Benzer bir model Benqi Finance liquid staking için de uygulanmıştı. Bu modelle bugün yaklaşık 5 milyon AVAX platformda stake edilmiş durumda. Benqi yönetişim tokenı olan $veQI sahipleri, hangi validatörlerin delegasyon elde edeceğine karar verebilecek.
GogoPool ise bu fikri bir adım öteye taşıyor ve bir “validatör pazaryeri” geliştireceğini söylüyor. Burada subnetler validatörler ile, validatörler ise liquid staker’lar ile eşleşecek. Tamamlanmamış dökümanların ham haline buradan ulaşabilirsiniz.
Aslında GogoPool; validatörlük işlerinin tüm altyapısını ele alarak ve geliştiricilerin yalnızca işini yapmasını sağlayarak, bir “çark” kuruyor ve Avalanche ekosisteminin bütün halde ilerlemesine yardımcı oluyor.
Subnet eknolojisi hala çok yeni ve teknolojinin daha fazla neler yapabileceğini, henüz tam anlamıyla kavramış ve gözlemlemiş değiliz. Benqi ve GogoPool gibi protokoller sayesinde; heyecan verici yeni jenerasyon subnet’lerin geliştirilerek hayata geçmesine tanık olacağız.
Bu makale Twitter’da önemli bir takipçi kitlesi olan Sindermann tarafından oluşturulmuş ve tarafımızdan Türkçe’ye çevrilmiştir.
Daha fazla Blockchain haberi için: Blockchain Haberleri
Daha fazla DeFi haberi için: DeFi Haberleri
Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.