Kripto paralar volatiliteleri (fiyat oynaklıkları) ile bilinirler. Yüzdesel olarak çift haneli fiyat iniş ve çıkışlarını aynı gün içerisinde görebilmemiz olasıdır. Kripto paraların bir çeşidi olan stablecoinler; genellikle volatiliteden etkilenmeden piyasanın içerisinde kalmak isteyen yatırımcılar için önemli bir enstrüman olarak kullanılır.
Stablecoinler; Amerikan doları gibi fiat para birimlerine sabitlenmiş kripto paralardır. Amerikan dolarına sabitlenmiş bir stablecoin fiyatının her zaman 1 dolar olması beklenir.
İlginizi çekebilir: Stablecoin Nedir?
Stablecoin Çeşitleri
Stablecoin projeleri; fiyat sabitleme (peg) yöntemleri ile birbirinden ayrışmaktadır. En büyük 2 stablecoin projesi olan USDT ve USDC, over-collateralized (aşırı teminatlı) olarak çalışır. Bunun anlamı şudur; projeler, rezervlerinde piyasadaki stablecoin kadar nakit para veya eş değer varlık bulundurur. Kripto para piyasasında işlem gören her bir USDT veya USDC, arka planda nakit rezerv olarak desteklenmektedir. MakerDAO’nun stablecoini DAI’ye baktığımızda ise daha merkeziyetsiz olduğunu ve onun da aşırı teminatlı olarak çalıştığını görüyoruz. Rezervlerinde destek olarak akıllı kontratlar üzerinde deposit edilmiş ETH bulunuyor.
İlginizi çekebilir: Stablecoin: USDT vs USDC
Geçtiğimiz yıl boyunca, teminat yöntemi olarak farklılık içeren yeni bir stablecoin formu ortaya çıktı: TerraUSD ya da UST, MIM, FRAX ve USDN gibi algoritmik stablecoinler.
Bu stablecoinlerin “algoritmik” olarak adlandırılmasının sebebi; zincir-üzeri algoritmalar ile desteklenmeleri. Bu algoritmalar sayesinde, diğer kripto paralar ile stablecoinler ilişkilendirilebiliyor ve arz ile talep miktarları değiştirilebiliyor.
En büyük algoritmik stablecoin platformu olarak karşımıza çıkan Terra blok zincirine baktığımızda; algoritmik ilişkinin UST ve LUNA arasında kurulduğunu görüyoruz. LUNA; Terra’nın yerel kripto parası ve UST’nin sabit fiyatta kalabilmesini destekliyor.
Algoritmik stablecoinler tipik olarak under-collateralized yani az-teminatlıdırlar. Projelerin rezervlerinde piyasada yer alan stablecoinleri destekleyen nakit veya eş değer varlık bulunmaz.
Algoritmik Stablecoin Nedir?
Algoritma genelde kafa karıştırıcı bir kelime olabiliyor. Ancak basitçe algoritma; bir süreci gerçekleştiren bir kod dizisidir. Örnek olarak Twitter ana sayfamız üzerinde gördüğümüz paylaşımlar bizlere Twitter algoritmaları tarafından gösterilir. Geçmiş davranışlarımız ve ilgi alanlarımız, algoritmalar tarafından işlenir ve bize en uygun sayfalar sunulur. Kripto paralardaki algoritmalar ise; blok zincirler üzerinde oluşturulmuş ve akıllı kontratlara kodlanmış yazılımlardır.
Algoritmik stablecoinler tipik olarak 2 tokena dayanır. Bunlardan biri stablecoinin kendisi ve diğeri ise stablecoini arkalayan bir kripto paradır. Algoritma ya da akıllı kontrat; bu ikisi arasındaki ilişkiyi yönetir.
Kripto paralar da piyasadaki evler veya stok ürünler gibi yukarı veya aşağı yönlü fiyat hareketlerine maruz kalırlar. Bu fiyat değişkenliği, arz ve talep arasındaki orana bağlıdır. Bu oynaklık aslında stablecoinler için de geçerlidir çünkü stablecoinler de serbest piyasada işlem görür, alınır ve satılır.
Bir stablecoinin piyasada işlem görmesine rağmen fiyatını sabit tutabilmek için, algoritmalar arz ve talebi düzenler. Bir varlık için piyasada çok talep ve az arz var ise; fiyat yükselir. Talep az ve arz çok ise; fiyat düşer.
Algoritmanın “sözü”; arz talep arasındaki değişimlerden etkilenmemek ve fiyatı sabit tutmaktır. Ancak öyle görünüyor ki sözler her zaman tutulamıyor ve işler bazen “sarpa sarabiliyor”.
UST Fiyatı Sabit Olabilmek için Nasıl Tasarlandı?
TerraUSD ya da UST; Amerikan doları paritesinde 1:1 oranında sabitlik yakalamak için, Terra’nın yerel kripto parası LUNA ile algoritmik bir ilişki kurar. İlişkinin arkasında bir arbitraj fırsatı yer alır ve bu arbitraj ile UST fiyatı 1 dolardan iki yönlü olarak farklılaştığında fiyat yeniden 1 dolara çekilir.
UST arzı çok az olduğunda ve talep çok fazla olduğunda; UST fiyatı 1 doların üzerine çıkar. Fiyatı yeniden 1 dolara sabitlemek için Terra protokolü; Terra Station Portal üzerinde kullanıcıların 1 dolarlık LUNA trade ederek 1 UST almasına müsaade eder. Bu işlem ile birlikte 1 dolarlık LUNA yakılır ve 1 UST mint edilir. Mint edilen 1 UST; alıcılar tarafından 1,01 dolar olarak satılır ve 0,01 dolar ya da 1 cent kar elde edilir. Bu miktar çok gibi görünmeyebilir ancak büyük işlem hacimleri büyük getiriler anlamına geliyor.
Kullanıcılar, yakılan LUNA’lardan gerektiği kadar UST mint ederler ve bu şekilde UST fiyatı yeniden 1 dolara düşer. Arz arttıkça, fiyat zamanla düşer ya da mantık en azından böyledir.
Arz çok fazla olduğunda ve talep çok az olduğunda, tam tersi bir durum oluşur. UST fiyatı 1 doların altına düşer. Bu durumda protokol, tam tersi işlemlerin yapılmasını sağlar. Kullanıcılar 1 UST’yi 0,99 dolardan satın alır. Ardından 1 UST’yi 1 dolarlık LUNA’ya çevirir. Bu işlemler ile birlikte 1 UST yakılmış ve 1 dolarlık LUNA mint edilmiş olur. Arbitraj fırsatından kullanıcılar yine 1 cent gelir elde ederler ve UST yakıldıkça, LUNA üretildikçe UST fiyatı 1 dolara yükselir.
İkinci senaryoda; yani fiyatın 1 doların altına düşmesi senaryosunda, algoritmik stablecoinler için daha büyük bir problem vardır. Çünkü UST fiyatı düştükçe piyasada endişe artar. Endişenin artması daha az talebe ve daha çok arza sebep olur.
UST’nin LUNA ile algoritmik ilişkisi; UST’nin volatilitesini LUNA ile absorbe etmesi anlamına geliyor. LUNA devamlı olarak mint edilebildiğine göre; UST fiyatının 1 dolarda sabit tutulması için LUNA arzı sınırsız olarak artabilir ve fiyatı da sınırsız olarak düşebilir.
UST’nin arkasında gerçek bir destek olmaması konusunda yapılan eleştirilere cevaben Terraform Labs’ın CEO’su Do Kwon, Şubat 2022 tarihinde Luna Foundation Guard’ı kurmaya karar verdi. Bu kuruluş ile birlikte, stablecoin fiyatının sabitlenmesi güçlendirilmek isteniyordu. Bu maksatla Luna Foundation Guard; 10 milyar dolar değerinde Bitcoin satın alacağını açıkladı.
İlginizi çekebilir: Do Kwon: UST Çöküşünden Dolayı ‘Kalbim Kırık’
Mayıs 2022’de UST Fiyatının Dengesi Nasıl Bozuldu?
İlk etapta yavaşça, ardından şiddetli şekilde.
7 Mayıs 2022’de UST fiyatı dengesini kaybetmeye başladı. Terra’nın en büyük merkeziyetsiz finans (DeFi) protokolü Anchor üzerinde büyük miktarlı withdraw (çekme) işlemleri gerçekleşti. Bu işlemler Ethereum’a ait Curve Protocol üzerinde de bir domino etkisi yarattı.
Bazılarına göre UST’nin bir anda yüksek miktarlarda çekilmesi bir “planlı atak”. Bazıları ise tüm bunların bir panik dalgası olduğunu düşünüyor. Cevap her ne olursa olsun 11 Mayıs 2022 tarihinde UST fiyatı; 0,29 dolara kadar geriledi.
UST’nin fiyat dengesini korumakla görevli Luna Foundation Guard’ın rezervinde bulunan büyük miktardaki Bitcoin, bazı analistlere göre Bitcoin’in fiyatının düşmesine de sebep oldu. Çünkü insanlar Luna Foundation Guard’ın UST değerini koruyabilmek için elindeki milyarlarca dolarlık Bitcoin’i satacağını düşündü. Ayrıca benzer zamanda UST ile birlikte Bitcoin fiyatının düşmesi; Luna Foundation Guard’ın elindeki Bitcoin’lerin daha az değerli olduğu ve UST’yi daha zor koruyabileceği anlamına da geliyordu.
Ancak tüm bunlara rağmen, algoritma dediğimiz şey tam da bu zamanlarda çalışması gereken bir şey değil mi?
UST fiyatı düştüğünde UST’leri yakarak LUNA mint etmesi beklenen algoritma; olağanüstü bu durumda yeterince iyi çalışmadı. 11 Mayıs 2022 tarihinde Do Kwon tarafından yapılan teklife göre algoritma, değeri düşen UST için yeterince hızlı LUNA mint edemiyordu. Bu sebeple mint hızı artırılmalıydı ancak Kwon’un teklifi kabul edilmedi. Eğer teklif kabul edilseydi LUNA mint etkinliğinin daha hızlı gerçekleştiğini görecektik.
UST’yi savunmak demek; LUNA’nın kurban edilmesi anlamına geliyordu bu yüzden LUNA arzında artış yaşandı. Daha büyük arz, LUNA fiyatını etkiledi ve kısa zamanda şiddetli bir değer kaybı yaşandı. 11 Mayıs 2022 gecesi LUNA, yüzde 97’den fazla değer kaybederek 0,88 doları gördü. Bu gibi olağanüstü bir durumda Terra, UST fiyat sabitliği ile LUNA değerini aynı anda koruyamadı.
Daha fazla Nedir Haberleri için: Nedir Haberleri
Daha fazla Kripto Para Haberleri için: Kripto Para Haberleri
Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.