Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

Türkiye’de ve dünyada zk-Stark ve zk-Snark’lar konuşuluyor. Peki bu teknolojiler ne kadar gelişti ve ne gibi katkılar sunacak? İnceleyelim.

Sıfır Bilgi İspatı Teknolojisi (zk), Ethereum’a gizlilik ile birlikte ölçeklenebilirlik getiriyor. Bu teknoloji içerisinde revaçta ve en sık kullanılanlardan biri olan zk-stark’ları gelin hep birlikte inceleyelim.

Zero knowledge proof (sıfır bilgi ispatı) teknolojileri; bilgiye sahip olup olmadığı bilinmeyen bir grubun, bilgiye sahip olan başka bir gruba, bilginin tamamı yerine küçük bir kısmı iletilerek, bilgiye sahip olduklarını kanıtlama imkanı verir. Zk-stark gerekli bilgi miktarını minimuma indirdiği için gizliliği artıran, aynı zamanda ispat verisi küçüldüğü ve onaylanması daha kolay bir hale geldiği için de ölçeklendiren bir teknolojidir.

Nedir Bu Stark?

Stark aslında bu teknolojinin işlevlerinden oluşan bir kısaltmadan ibarettir:

S: Scalable

T: Transparent 

AR: ARgument

K: of Knowledge

Scalable (Ölçeklenebilir): Sıfır Bilgi İspatı ile bir şeyi ispatlamanın ve doğrulamanın kısa bir süre içerisinde, az yer kaplayarak gerçekleşmesini ifade eder.

500 dizelik bir sayı örüntüsü düşünün. Bu örüntüye gerçekten sahip olan birisinin, örüntüye sahip olduğunu doğrulamak için 35,128,389 dizelerinde hangi sayılar olduğunu 3 kutucuğa yazmasını isteyelim. 500 dizelik büyük bir örüntüyü yazmak yerine, bu 3 kutucuğa yazılan sayılar sayesinde karşımızdaki insanın o örüntüye sahip olduğunu onaylayabiliriz. Bu verifier (doğrulayan) olan ben için kestirme bir yol olduğu kadar prover (ispatlayan) için de aynı şekilde kestirme bir yoldur. Sonuç olarak hızlı bir doğrulama yapıldığı için ölçeklendi diyebiliriz.

İlginizi çekebilir: Sui Blok Zinciri Nedir? Nasıl Çalışır? Airdrop Gelecek mi?

Transparent (Şeffaflık): Stark’ların şeffaflık işlevidir. Trustless bir model oluştururlar. Bu kimseye güvenmenize gerek olmayan bir mekanizmadır. Bunu hash fonksiyonlarıyla, kanıtları rastgele kişilere onaylatarak yaparlar. Hash fonksiyonları kullanıldığı için de STARK’LAR post quantum safe’dir ( kuantum bilgisayarlarına karşı dayanıklı). Stark’ların belki de en önemli işlevi şeffaflıktır, günümüzde Trust-Minimized ve Trustless modeller blok zinciri yapıları için oldukça önemlidir ve merkeziyetsizlik adına tercih bu yöndedir.

Argument (Delil): Örüntüye sahip olduğunu ispatlamaya çalışırken kullandığı delil yani o 3 kutucuğa yazılan sayılardır. Bu deliller kriptografik ve matematiksel olarak ifade edilir.

Knowledge (Bilgi): Örüntünün tamamına hakim olan prover’ı temsil eder. Onun örüntünün tamamını bilmesi o bilgiye sahip olması anlamına gelmektedir.

İlk Ne Zaman Stark’lardan Bahsedildi?

Stark’ları anlatan ilk makale Eli Ben-Sasson, Iddo Bentov, Yinon Horeshy ve Michael Riabzev tarafından 2018 yılında yazıldı. Stark diğer bir sıfır bilgi ispatı teknolojisi olan Snark’lara göre daha yeni bir teknolojidir. Birbirleriyle kardeş gibi olan bu sıfır bilgi ispatı teknolojilerinin birbirlerinden çok büyük farkları vardır. Tarih boyunca her zaman birbirlerine benzeyen, çözüm yolları farklı ama doğru sonuçlar elde eden rakip teknolojiler olduğu gibi, Snark ve Stark doğru çözümler üreten farklı yollar izleyen iki teknolojidir.

İki teknolojiyi de objektif olarak incelemek ve gelecek için kullanım alanları, çıkabilecek zorluklar ve teknolojinin sunduğu kolaylıklar gibi birçok konuda ele almak gerekir. İki taraf da kendi teknolojileri adına oldukça tutkulu ve onların bu tutkusu blok zincirlerin geleceği için çok önemli. Snark’lar da ayrı olarak incelenmesi gereken bir teknolojidir, biz ise şimdilik Stark’lar ile devam edelim.

Son Olarak

Stark’ları kullanan ve geliştirmeye devam eden en bilindik blok zinciri; STARKWARE şirketine bağlı, Ethereum Layer 2 ölçeklenme çözümü olan StarkNet blok zinciridir. 

Teknolojisi oldukça ilkel olan Stark’ların gelecekte ne kadar gelişip ekosisteme ne gibi katkılar sağlayacağını büyük bir merakla bekliyoruz.

Twitter’dan anlık ve hızlı haber akışı için: https://twitter.com/Muhabbitcom

Daha fazla Nedir haberi için: Nedir Haberleri

Daha fazla Blockchain haberi için: Blockchain Haberleri

Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.

Son Yazılar

SEC, Kripto Staking ve Doğrudan Varlıkla İşlem Gören ETF Kararlarını Erteledi
Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), kripto staking ETF’leri ve “in-kind” (doğrudan varlıkla) yaratım ve itfa işlemlerine ilişkin kararlarını erteledi. SEC, bu düzenleme değişikliklerini değerlendirmek için daha fazla zamana ihtiyaç duyduğunu belirtti. Kurumun uzun vadeli dijital varlık stratejisi üzerinde çalışan iç birimi, yeni kuralları şekillendirmek için çalışmalarını sürdürüyor. Grayscale ve VanEck ETF’lerine […]
1 hafta önce Blockchain
Güney Kore, Kayıtsız Kripto Platformlarını Yasakladı
Güney Kore, kripto para sektörüne yönelik denetimlerini sıkılaştırırken, Apple da ülkedeki App Store’dan 14 kayıt dışı kripto uygulamasını kaldırdı. Finansal Hizmetler Komisyonu (FSC) tarafından yapılan açıklamaya göre, bu adım Mali İstihbarat Birimi’nin (FIU) talebi üzerine 11 Nisan itibarıyla hayata geçirildi. KuCoin ve MEXC de Listede Kaldırılan uygulamalar arasında önde gelen yabancı kripto borsaları KuCoin ve […]
1 hafta önce Blockchain
Trump’ın Tarife Hamleleri, Küresel Kripto Fonlarında 795 Milyon Dolarlık Çıkışa Neden Oldu
CoinShares verilerine göre, küresel kripto yatırım ürünlerinde geçen hafta 795 milyon dolar tutarında net çıkış yaşandı. Bu art arda ikinci hafta gerçekleşen bir çıkış oldu. CoinShares Araştırma Başkanı James Butterfill, Başkan Trump’ın uyguladığı tarifelerin kripto varlık sınıfına olan duyarlılığı olumsuz etkilediğini belirtti. Butterfill, yaptığı açıklamada Trump’ın tarife politikalarının kripto para yatırımları üzerindeki olumsuz etkisinin sürdüğünü […]
2 hafta önce Blockchain
JPMorgan, İngiliz Sterlini ile Blokzincir Ödemelerini Başlattı
JPMorgan, şirketlere İngiliz sterlini (GBP) cinsinden 7/24 blokzincir tabanlı ödeme yapma imkânı sunduğunu duyurdu. Bu yeni hizmet daha önce başlatılan euro (EUR) ve Amerikan doları (USD) işlemlerine ek olarak sunuluyor. Bankanın blokzincir birimi Kinexys (eski adıyla Onyx), İngiltere’de GBP cinsinden blokzincir mevduat hesaplarını devreye aldı. Böylece JPMorgan gerçek zamanlı ödeme altyapısını genişletmiş oldu. Sterlin, JPMorgan’ın […]
2 hafta önce Blockchain
Strategy, Bitcoin Alımlarını 87.000 Doların Altına Düşen Fiyatla Durdurdu
Michael Saylor’ın liderliğindeki Strategy şirketi, Bitcoin (BTC) fiyatı $87.000’in altına düşerken alım yapmayı durdurdu. Şirket 7 Nisan’da SEC (ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu) ile yaptığı açıklamada, 31 Mart ile 6 Nisan arasında Bitcoin alımı yapmadığını duyurdu. Ayrıca şirket birinci çeyrekte dijital varlıklarda 5,91 milyar dolarlık gerçekleşmemiş zarar bildirdi. Michael Saylor’ın Bitcoin Stratejisi: Fiyat Düşüşü […]
3 hafta önce Bitcoin
ABD Federal Ajansları, Kripto Varlıklarını 7 Nisan’a Kadar Hazine’ye Bildirecek
ABD federal ajanslarının, 7 Nisan’a kadar kripto para varlıklarını Hazine Bakanlığı’na bildirmesi bekleniyor. Bu bildirimler ise Başkan Donald Trump tarafından bu yıl imzalanan bir yürütme emri doğrultusunda yapılacak. Ancak federal ajansların bu varlıkları halka açıklamaları gerekmeyecek. Sadece Hazine Bakanı Scott Bessent’e raporlama yapılacak. Beyaz Saray’a yakın bir yetkiliye dayandırılan bilgilere göre, 7 Nisan itibarıyla federal […]
3 hafta önce Blockchain
Exit mobile version