CBDC: Merkez Bankası Dijital Para Birimleri
Merkez bankası dijital para birimleri olarak bilinen CBDC, tam olarak adından da anlaşılacağı gibi bir devletin fiat para biriminin dijital versiyonudur. Ancak CBDC’nin, banka ya da kredi kartınızda işlemler yapmak için kullandığınız paradan farkı nedir?
CBDC Nedir?
CBDC, bir devletin fiat para biriminin dijital versiyonudur. CBDC, fiat para birimiyle bire bir oranında sabitlenen “stablecoin”lere benzer. Ancak USDT ya da USDT gibi “stablecoin”ler, merkez bankası tarafından verilen fiat para birimlerini hesaplarında bulunduran özel şirketler tarafından işletilir.
IMF (Uluslararası Para Fonu), CBDC’leri, bir ülkenin merkez bankası tarafından verilen dijitalleştirilmiş ve yasal olan yeni bir para biçimi olarak tanımlar. Merkez bankaları, fiat para birimleri (Türk Lirası, Dolar, Sterlin) bastığı için, dijital para birimlerinden farklıdır.
Dünyanın en büyük kripto para birimi olan Bitcoin, El Salvador’da IMF’nin kriterlerinden dijitalleştirilmiş olması ve yasal olmasıyla ikisini karşılar. Ancak, Bitcoin’in El Salvador Merkez Bankası’yla hiçbir ilgisi yoktur.
CBDC Nasıl Çalışır?
Merkez bankası dijital para birimi geliştirmek isteyen devletler, CBDC’ler için temel teknoloji olarak blok zincirini öne sürer, ancak merkez bankası defterler üzerinde otoriteyi elinde tutar. Ancak, kripto para birimleri merkezi bir otoritenin ötesinde merkeziyetsiz bir şekilde geliştirilir.
Örneğin, Ekim 2020’de CBDC’yi tamamen lanse eden Bahamalar’da, merkez bankası tıpkı Bahama Doları bastığı gibi Sand Doları da basıyor. Ayrıca dolaşımdaki tüm Sand Doları’nın bir defterini tutuyor.
Bahama Merkez Bankası, sağlayıcılarla ortaklaşa olarak, vatandaşlarının bir cüzdan açması için uyması gereken bir KYC altyapısını geliştirdi. Dijital para birimi olan Sand Doları, CBDC projelerinin arkasındaki ana fikir olan bankalar gibi bir aracı olmadan peer-to-peer (eşler arası) elektronik ödemeleri kolaylaştırdı.
Hangi Ülkeler CBDC için Çalışıyor?
Ağustos 2021 verilerine göre, Avrupa Birliği gibi fiziksel para otoriteleri de dahil olmak üzere bazı ülkeler CBDC projesi yürütüyor. Ayrıca, bu ülkeler, küresel GSYİH’nın %90’ını temsil ediyor.
Bu ülkelerden sadece beşi bugüne kadar kendi dijital para birimlerini piyasaya sürdü. Bu ülkelerin hepsi de Karayip ülkeleri olan Bahamalar, Saint Kitts ve Nevis, Antigua ve Barbuda, Saint Lucia ve Grenada’dan oluşuyor.
Aralarında Türkiye‘nin de olduğu, CBDC için birçok ülke şu an araştırma ya da pilot aşamasında. Bu araştırma aşamasında da merkez bankaları, CBCD hakkında ve gerçekten bir CBDC’ye sahip olmak isteyip istemediklerini anlamaya çalışıp aynı zamanda da test ediyor. Bu ülkelere, dijital dolar konusunda çekimser olan Amerika Birleşik Devletleri de dahil. Hükümetler ayrıca CBDC’lerin güvenlik etkilerini incelemek için fazlaca zaman ayırıyor.
CBDC çalışmalarının gelişme aşamasında olduğu 16 ülke var. Nisan 2021’de Japonya Merkez Bankası, dijital Yen için bir fizibilite çalışmasının ilk aşamasını başlattı ve çalışmaların bir yıl sürmesi bekleniyor. Ayrıca diğer bir Asya ülkesi olan Güney Kore, CBDC’nin Ağustos 2021 itibariyle pilot projesine geçme çalışmaları hızla devam ediyor.
Günümüzde 14 ülke şu anda CBDC için pilot aşamada yer alıyor. Çin’in dijital Yuan CBDC’si şu anda en çok geliştirilen pilot proje olarak öne çıkıyor. Dijital Yuan, Haziran 2021’in sonuna kadar 34.5 milyar (5 milyar $) tutarında 70.75 milyondan fazla işlemde kullanıldı. Ayrıca Çin hükümeti, teknolojiyi test etmenin bir parçası olarak vatandaşlarına dijital Yuan gönderdi.
İsveç’in e-Kronu’su da Nisan 2021 itibariyle pilot aşamada yer alıyor. Bir başka pilot CBDC, testlerin resmi olarak Ağustos 2021’den itibaren başladığı Ukrayna‘nın e-Hryvnia’sıdır. Ocak 2021’de Ukrayna Merkez Bankası, kripto para birimi Stellar’ın (XLM) arkasındaki kuruluş olan Stellar Development Foundation ile bir anlaşma imzaladı. CBDC’sinin Stellar’ın blok zincirinde olup olmayacağı ise şu an bilinmiyor.
CBDC’nin Geleceği
Çin’in CBDC’si dijital Yuan ile birlikte orta vadede daha fazla ülkenin geliştirilmiş CBDC’leri piyasaya sürmesi bekleniyor.
Çin’in Şubat 2022 yılında düzenlenecek olan Pekin 2022 Kış Olimpiyatları sırasında dijital Yuan’ı piyasaya sürmesi bekleniyor. Bu bilgiyle beraber, bazı ABD Senatörleri, olimpiyat oyunları için Çin’i ziyaret edenlerin denetlenmesinden şüphelendiği için olimpiyatlar sırasında Amerikalı sporcuların dijital Yuan almasını veya kullanmasını yasaklama çağrısında bulunmuştu.
Gizlilikle ilgili bu endişelerin daha da artacak olması ihtimaller arasında yer alıyor. Ancak, bazı CBDC savunucuları, dijital para birimlerini bir gizlilik çözümü savunuyor. Haziran 2020’de ECB (Avrupa Merkez Bankası) yönetim kurulu üyesi Fabio Panetta, dijital bir Euro;nun özel olarak geliştirilen “stablecoin”lerden daha farklı olacağını, bundan ticari çıkarlarının olmadığı düşüncesiyle desteklemişti.
Dijital Türk Lirası’nın hayatımızda yer almasını ister misiniz?
Daha fazla Nedir kategorisindeki içeriklerimiz için: Nedir?
