Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

Nedir 21/11/2022 22:41 Mete Balcı Mete Balcı  Twitter
Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

Bu yazımızda hep birlikte, zk-proof (sıfır bilgi ispatı) teknolojileri arasında en çok kullanılan zk-SNARK’ları inceleyeceğiz.

“Zk-STARK Nedir” yazımızda; zero knowledge proof (sıfır bilgi ispatı) teknolojilerinin, bilgiye sahip olup olmadığı bilinmeyen bir grubun bilgiye sahip olan başka bir gruba bilginin tamamı yerine küçük bir kısmını ileterek bilgiye sahip olduklarını kanıtlama imkanı verdiğini söylemiştik.

Snark’lar da Stark’lara benzer şekilde; sıfır bilgi ispatı çözümüne farklı matematiksel formüllerle yaklaşan ve Stark’larla benzerlikleri olduğu gibi birçok farklılıkları da olan, sıfır bilgi ispatı teknolojisidir.

zk-STARK da zk-SNARK da, aslında bu teknolojilerin işlevlerinden oluşan kısaltmalardan ibarettir. Yazının devamında anlatılanların daha iyi anlaşılabilmesi için, bu açılımlarda geçen ortak işlevleri anlattığımız zk-STARK yazımızı da okumanızı tavsiye ederiz.

İlginizi çekebilir: Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

irS9pztjv5nnc1OSexEY3xvU27aTkFaNMIjXZh9F5L9Blc7WG9vpyZRqrI3iSy9E7s xSBZFOQ35UDtkPS7ctLFr7YlrpiiqrIZ6Y4tyE2 dC3j6svaqnmWfVDOQ1djyRLIFZ8bRxI3VMGC2SFEFz6xy5xjJoVUkJre2vqwPZ8UUtyvEPQYPBHXfskH5Ag - Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

Nedir Bu Snark?

S: Succinct

N: Non interactive 

AR: ARgument

K: of Knowledge

Argument ve Knowledge kısımları Stark’lar ile ortaktır. Diğer kavramlar ise iki teknolojinin çözüm yolu olarak birbirinden ayrıldığı kısımlardır.

Succinct: “Kısa ve öz” anlamına gelmektedir. Yani verinin tamamı yerine bir kesitinden bunun bilinip bilinmediğini ispatlamayı temsil etmektedir. zk-STARK yazısındaki örüntü örneğinde koca bir örüntünün yazılması yerine örüntüden 3 tane dize yazılması buna örnektir.

Non-interactive: Sıfır bilgi ispatı kanıtlarının doğruluğunu kontrol edenlerin sürekli soru sormasına gerek olmadığını temsil etmektedir yani etkileşimsizdir (non-interactive). Örnekle açıklamak gerekirse örüntüde prover (ispatlayan), 3 kutucuğa istenilen dizeleri yazdığı andan itibaren verifier (doğrulayan) daha fazla soru sorma ihtiyacı duymadan prover’ın bilgiye sahip olduğunu kabul eder ve aralarında bir etkileşim olmaz.

İlk Ne Zaman Snarklar’dan Bahsedildi?

Kaliforniya Berkeley Üniversitesi’nde profesör olan Alessandro Chiesa, geliştirdikleri zkp (sıfır bilgi kanıtları) için ilk kez zk-SNARK teriminin kullanıldığı bir makalenin ortak yazarıdır.

Snark’ların, güvenlikleri eliptik eğriler tabanlıdır. Kriptografide kullanılan eliptik eğriler, genellikle rastgele alınan noktaya göre bir eliptik eğri elemanının, ayrık logaritmasını bulmanın olanaksız olduğu temel varsayımı altında çalışırlar. Bu varsayım Snark’ların temelini oluşturmaktadır.

Snark Kullanan Projeler

zCash, Aleo, Mina, Aztec gibi önemli blok zincirlerinde zk-SNARK kullanılır. Her zincirde zk-SNARK teknolojisi farklı şekilde uygulanır. Bir örnekle açıklamak gerekirse:

Bir marangoz elindeki aletlerle birden çok şey yapabilir ve hangi amaç doğrultusunda bir şey imal etmeye başlarsa ürün de o amaca hizmet eder.

Marangozları blok zincirlerindeki developer’lar, marangozun testeresini de teknolojinin kendisi olarak düşünebiliriz. Yani bu blok zincirleri zk-SNARK kullansa da bu teknoloji ile sergiledikleri hünerler farklıdır.

İlginizi çekebilir: Rollup Nedir? Optimistic ve ZK Rollup’lar Nasıl Çalışıyor?

zk-SNARK vs zk-STARK

Her ikisinin de, iki tarafın bilgilerini kanıtlama yönteminin kısaltmalarından oluştuğunu söylemiştik. Özetle zk-STARK, ölçeklenebilir şeffaf bilgi argümanı anlamına, zk-SNARK ise etkileşimsiz bilgi argümanı anlamına gelmektedir. Aslında bu sıfır bilgi teknolojilerinin her ikisi de yapısı gereği etkileşimsizdir yani özerk olarak hareket edebilmektedirler.

Aşağıdaki tabloda iki teknoloji arasındaki matematiksel farkları görebiliriz.

y6MgMIb3U9HvRaYtXcd95q1zvxUDeucpjOUDz8lu058pZ39hNiPjqt3uLbaBLQqE8M6 tkYO y6ED8qlF7LKzErCeteB9o2tAIvE0PH4N ItFqjMuM3ri5 u5IXvzQk NRFlZXuebZ4YrWkpNGKCVNqb2o2TL ZDYbEGqz50bXP DKQJN4KuCTpb7YTJ - Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

Stark’lar hash fonksiyonları kullandığı ve trustless bir model tercih ettiği için kanıtları Snark’lara göre geç doğrular fakat prover (kanıtlayan) zamanı Snark’lara göre daha düşüktür.

AXadV 5IJ7ZsJMAzMAwKkGwBDVoIEAxrTNyxCeSp8vQNxT6iOxkMrobalZhJNtpWWpR82pLuAclAWDOgwmd6BSZo4nROSMFTLn0Q42yWESHL17yKWuQ1yislmupvFPxfz4FOa8CjAYPqEpITfEXtM6DaR8r7W1wn9QcOl6Vtw4OxCmXSHW4jIiuNN9yc - Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

Tabloda görmüş olduğunuz Bulletproofs kanıtlar da kriptografik bir varsayımı ifade etmektedir. Çoğumuzun bildiği HALO projesinde kullanılan kanıt çeşididir. Bu 3 varsayım içinde kanıt boyutu en düşük olan Snark’lardır fakat Stark’lar diğerlerine göre daha hızlı kanıt oluşturur. En hızlı doğrulamayı Snark’lar yapsa da Stark’lar ile arasında çok büyük bir fark yoktur. Öte yandan Bulletproofs 1100 ms ile oldukça geç doğrulama süresine sahiptir.

Peki tüm bu farklar nasıl oluşuyor? Kullanılan teknoloji ve izlenilen yol sebebiyle olduğunu söylemiştik. Fazla derine inmeden nasıl yollar izlediklerine, kanıtları oluştururken ve doğrularken hangi yaklaşımları kullandıklarına bir göz atalım.

5q 485jLm1yGCWVo8EqmhIaR6sxfCNmf3SBUkXsryWgIqLg6aI2NC62Cjiu FXX8riFwK3x1QP0mtNBElHk8RootWPMyVZOBDpB4HUcyQwmIvUAdBWG4cJIrKYn2UqaNPDW3CnDjPkX8 HvGA6zVUfY7gOyDXZPGi2RYjWZZgAnfYlAP6xXZVtU55SLx - Sıfır Bilgi İspatı: zk-SNARK Nedir?

ZKP kanıtları içindeki ögeler aslında soyut matematiğin (polinomlar, vektörler, kısıtlama sistemi matrisleri vb.) alanına girmektedir ve altyapısı olmayan bir insan için oldukça karışıktır. Yapılan işlemler buradaki kontrol denklemlerinden ibarettir. Bu soyut matematiği kısa ve öz temsil etmemizi sağlayan üç büyük kriptografik teknoloji vardır:

  • FRI tabanlı kriptografi Merkle Tree’lerden,
  • Inner Product Argument(IPA): (İç Çarpım Kanıtları) Regular Elliptic Curves (Düzenli Eliptik Eğriler)’den,
  • KZG Commitments tabanlı kriptografi ise Trusted Setup ile hesaplanan eşleştirmeli eliptik eğrilerden yararlanır.

Bu teknolojiler, üç çeşit kanıta yol açmaktadır: 

  • FRI, Stark’lara,
  • KZG Commitments Snark’lara,
  • IPA tabanlı şemalar ise Bulletproof dediğimiz kanıtlara yol açar.

Yani, bu kanıtları oluşturma sürecindeki bütün değişkenler aslında bu saydığımız kriptografik yaklaşımlardan kaynaklanmaktadır.

Son Olarak

zk-SNARK ve zk-STARK avantaj ve dezavantajlarını tabloda gördüğümüz, elde edilen verilerden yola çıkarak konuşabiliyoruz. Oldukça derin iki kavram olan zk teknolojilerinin birçok insan tarafından, ekosisteme çok büyük katkılar sunduğu ve sunacağı düşünülüyor. Daha fazlasını öğrenmek ve işin soyut matematik kısmına dalış yapmanız, meraklıları için keyifli ve heyecan verici olacaktır.

Twitter’dan anlık ve hızlı haber akışı için: https://twitter.com/Muhabbitcom

Daha fazla Nedir haberi için: Nedir Haberleri

Daha fazla Blockchain haberi için: Blockchain Haberleri

Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.

Son Haberler
Tümünü Gör Tümünü Gör
SEC, Kripto Staking ve Doğrudan Varlıkla İşlem Gören ETF Kararlarını Erteledi
Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), kripto staking ETF’leri ve “in-kind” (doğrudan varlıkla) yaratım ve itfa işlemlerine ilişkin kararlarını erteledi. SEC, bu düzenleme değişikliklerini değerlendirmek için daha fazla zamana ihtiyaç duyduğunu belirtti. Kurumun uzun vadeli dijital varlık stratejisi üzerinde çalışan iç birimi, yeni kuralları şekillendirmek için çalışmalarını sürdürüyor. Grayscale ve VanEck ETF’lerine […]
1 hafta önce Blockchain
Güney Kore, Kayıtsız Kripto Platformlarını Yasakladı
Güney Kore, kripto para sektörüne yönelik denetimlerini sıkılaştırırken, Apple da ülkedeki App Store’dan 14 kayıt dışı kripto uygulamasını kaldırdı. Finansal Hizmetler Komisyonu (FSC) tarafından yapılan açıklamaya göre, bu adım Mali İstihbarat Birimi’nin (FIU) talebi üzerine 11 Nisan itibarıyla hayata geçirildi. KuCoin ve MEXC de Listede Kaldırılan uygulamalar arasında önde gelen yabancı kripto borsaları KuCoin ve […]
1 hafta önce Blockchain
Trump’ın Tarife Hamleleri, Küresel Kripto Fonlarında 795 Milyon Dolarlık Çıkışa Neden Oldu
CoinShares verilerine göre, küresel kripto yatırım ürünlerinde geçen hafta 795 milyon dolar tutarında net çıkış yaşandı. Bu art arda ikinci hafta gerçekleşen bir çıkış oldu. CoinShares Araştırma Başkanı James Butterfill, Başkan Trump’ın uyguladığı tarifelerin kripto varlık sınıfına olan duyarlılığı olumsuz etkilediğini belirtti. Butterfill, yaptığı açıklamada Trump’ın tarife politikalarının kripto para yatırımları üzerindeki olumsuz etkisinin sürdüğünü […]
1 hafta önce Blockchain
JPMorgan, İngiliz Sterlini ile Blokzincir Ödemelerini Başlattı
JPMorgan, şirketlere İngiliz sterlini (GBP) cinsinden 7/24 blokzincir tabanlı ödeme yapma imkânı sunduğunu duyurdu. Bu yeni hizmet daha önce başlatılan euro (EUR) ve Amerikan doları (USD) işlemlerine ek olarak sunuluyor. Bankanın blokzincir birimi Kinexys (eski adıyla Onyx), İngiltere’de GBP cinsinden blokzincir mevduat hesaplarını devreye aldı. Böylece JPMorgan gerçek zamanlı ödeme altyapısını genişletmiş oldu. Sterlin, JPMorgan’ın […]
1 hafta önce Blockchain
Strategy, Bitcoin Alımlarını 87.000 Doların Altına Düşen Fiyatla Durdurdu
Michael Saylor’ın liderliğindeki Strategy şirketi, Bitcoin (BTC) fiyatı $87.000’in altına düşerken alım yapmayı durdurdu. Şirket 7 Nisan’da SEC (ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu) ile yaptığı açıklamada, 31 Mart ile 6 Nisan arasında Bitcoin alımı yapmadığını duyurdu. Ayrıca şirket birinci çeyrekte dijital varlıklarda 5,91 milyar dolarlık gerçekleşmemiş zarar bildirdi. Michael Saylor’ın Bitcoin Stratejisi: Fiyat Düşüşü […]
2 hafta önce Bitcoin
ABD Federal Ajansları, Kripto Varlıklarını 7 Nisan’a Kadar Hazine’ye Bildirecek
ABD federal ajanslarının, 7 Nisan’a kadar kripto para varlıklarını Hazine Bakanlığı’na bildirmesi bekleniyor. Bu bildirimler ise Başkan Donald Trump tarafından bu yıl imzalanan bir yürütme emri doğrultusunda yapılacak. Ancak federal ajansların bu varlıkları halka açıklamaları gerekmeyecek. Sadece Hazine Bakanı Scott Bessent’e raporlama yapılacak. Beyaz Saray’a yakın bir yetkiliye dayandırılan bilgilere göre, 7 Nisan itibarıyla federal […]
2 hafta önce Blockchain