Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

Nedir 21/11/2022 19:28 Mete Balcı Mete Balcı  Twitter
Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

Sıfır Bilgi İspatı Teknolojisi (zk), Ethereum’a gizlilik ile birlikte ölçeklenebilirlik getiriyor. Bu teknoloji içerisinde revaçta ve en sık kullanılanlardan biri olan zk-stark’ları gelin hep birlikte inceleyelim.

Zero knowledge proof (sıfır bilgi ispatı) teknolojileri; bilgiye sahip olup olmadığı bilinmeyen bir grubun, bilgiye sahip olan başka bir gruba, bilginin tamamı yerine küçük bir kısmı iletilerek, bilgiye sahip olduklarını kanıtlama imkanı verir. Zk-stark gerekli bilgi miktarını minimuma indirdiği için gizliliği artıran, aynı zamanda ispat verisi küçüldüğü ve onaylanması daha kolay bir hale geldiği için de ölçeklendiren bir teknolojidir.

7C6G8kNyyGcRIbrJpmM ncnr0 4GN7ZAlJKFV3 lyWsOMaJrW5F6KyTwKOVPh2CEey1yfm ShVpJebdbZlWwSMybD1Qayo JAQiOaSC1nXbEB6fj2k76igETMaYUcygcLyN3XJU0yfPDz0IujrH5yKUfFjfyGkm n uMu6EMaYYuZixbrrOnGi8xsBMYxQ - Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

Nedir Bu Stark?

Stark aslında bu teknolojinin işlevlerinden oluşan bir kısaltmadan ibarettir:

S: Scalable

T: Transparent 

AR: ARgument

K: of Knowledge

Scalable (Ölçeklenebilir): Sıfır Bilgi İspatı ile bir şeyi ispatlamanın ve doğrulamanın kısa bir süre içerisinde, az yer kaplayarak gerçekleşmesini ifade eder.

500 dizelik bir sayı örüntüsü düşünün. Bu örüntüye gerçekten sahip olan birisinin, örüntüye sahip olduğunu doğrulamak için 35,128,389 dizelerinde hangi sayılar olduğunu 3 kutucuğa yazmasını isteyelim. 500 dizelik büyük bir örüntüyü yazmak yerine, bu 3 kutucuğa yazılan sayılar sayesinde karşımızdaki insanın o örüntüye sahip olduğunu onaylayabiliriz. Bu verifier (doğrulayan) olan ben için kestirme bir yol olduğu kadar prover (ispatlayan) için de aynı şekilde kestirme bir yoldur. Sonuç olarak hızlı bir doğrulama yapıldığı için ölçeklendi diyebiliriz.

İlginizi çekebilir: Sui Blok Zinciri Nedir? Nasıl Çalışır? Airdrop Gelecek mi?

Transparent (Şeffaflık): Stark’ların şeffaflık işlevidir. Trustless bir model oluştururlar. Bu kimseye güvenmenize gerek olmayan bir mekanizmadır. Bunu hash fonksiyonlarıyla, kanıtları rastgele kişilere onaylatarak yaparlar. Hash fonksiyonları kullanıldığı için de STARK’LAR post quantum safe’dir ( kuantum bilgisayarlarına karşı dayanıklı). Stark’ların belki de en önemli işlevi şeffaflıktır, günümüzde Trust-Minimized ve Trustless modeller blok zinciri yapıları için oldukça önemlidir ve merkeziyetsizlik adına tercih bu yöndedir.

Argument (Delil): Örüntüye sahip olduğunu ispatlamaya çalışırken kullandığı delil yani o 3 kutucuğa yazılan sayılardır. Bu deliller kriptografik ve matematiksel olarak ifade edilir.

Knowledge (Bilgi): Örüntünün tamamına hakim olan prover’ı temsil eder. Onun örüntünün tamamını bilmesi o bilgiye sahip olması anlamına gelmektedir.

İlk Ne Zaman Stark’lardan Bahsedildi?

Stark’ları anlatan ilk makale Eli Ben-Sasson, Iddo Bentov, Yinon Horeshy ve Michael Riabzev tarafından 2018 yılında yazıldı. Stark diğer bir sıfır bilgi ispatı teknolojisi olan Snark’lara göre daha yeni bir teknolojidir. Birbirleriyle kardeş gibi olan bu sıfır bilgi ispatı teknolojilerinin birbirlerinden çok büyük farkları vardır. Tarih boyunca her zaman birbirlerine benzeyen, çözüm yolları farklı ama doğru sonuçlar elde eden rakip teknolojiler olduğu gibi, Snark ve Stark doğru çözümler üreten farklı yollar izleyen iki teknolojidir.

İki teknolojiyi de objektif olarak incelemek ve gelecek için kullanım alanları, çıkabilecek zorluklar ve teknolojinin sunduğu kolaylıklar gibi birçok konuda ele almak gerekir. İki taraf da kendi teknolojileri adına oldukça tutkulu ve onların bu tutkusu blok zincirlerin geleceği için çok önemli. Snark’lar da ayrı olarak incelenmesi gereken bir teknolojidir, biz ise şimdilik Stark’lar ile devam edelim.

w8TmdM6QkDYfajbx 8251grzSsGJLVPulFoTgydJFN1ywLdrCbDi6HZJqrlNiqxqjjKOJNhsIV3MdMdyKXqtOX9v6Ck5NC U9RRedm5Sp6kZyC5QTW94tKNPhOMx D d7HX0KWvhAkMXxXd3tVsXCd1ofSEPFHeShu3fnAw7DaitL7rJWyQogoO4jU61bA - Sıfır Bilgi İspatı: zk-STARK Nedir?

Son Olarak

Stark’ları kullanan ve geliştirmeye devam eden en bilindik blok zinciri; STARKWARE şirketine bağlı, Ethereum Layer 2 ölçeklenme çözümü olan StarkNet blok zinciridir. 

Teknolojisi oldukça ilkel olan Stark’ların gelecekte ne kadar gelişip ekosisteme ne gibi katkılar sağlayacağını büyük bir merakla bekliyoruz.

Twitter’dan anlık ve hızlı haber akışı için: https://twitter.com/Muhabbitcom

Daha fazla Nedir haberi için: Nedir Haberleri

Daha fazla Blockchain haberi için: Blockchain Haberleri

Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.

Son Haberler
Tümünü Gör Tümünü Gör
Bilet Sektöründeki Sorunlar, Blokzinciri ile Çözülüyor!
Bilet sektörü, hem hayranları hem de organizatörleri zor durumda bırakan ciddi sorunlarla mücadele ediyor. Botların saniyeler içinde bilet kapması, karaborsacıların fahiş fiyatlarla satış yapması gibi problemler, düzenleme eksikliği nedeniyle giderek büyüyor. Bu durum, gerçek hayranların sevdikleri etkinliklere ulaşamamasına neden olurken, organizatörler, sektör paydaşları ve devletler için milyarlarca dolarlık gelir kaybı anlamına geliyor! Tixbase, bu sorunlara […]
2 saat önce Blockchain
GUNZ (GUN) Token Binance Launchpool’da: Öne Çıkanlar ve Katılım Detayları
Gunzilla Games tarafından geliştirilen GUNZ, Avalanche altyapısına dayalı bir Layer-1 blokzincir projesidir. AAA kalitesindeki “Off The Grid” oyunu ile entegre çalışan GUNZ, oyun içi varlıkların dijitalleştirilerek NFT’lere dönüşmesini hedefliyor. Bu da hem oyunculara hem de geliştiricilere Web3 tabanlı bir oyun ekonomisi sunuyor. Binance Launchpool Katılım Takvimi Desteklenen Token Havuzları ve Ödül Dağılımı Katılımcılar BNB, FDUSD […]
3 gün önce Blockchain
Ripple-SEC Davasında Son Perde: Karşı Temyiz Geri Çekildi, 75 Milyon Dolar Ripple’a Geri Dönüyor
Ripple, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (SEC) karşı açtığı karşı temyiz davasından resmi olarak vazgeçti. Şirketin Baş Hukuk Sorumlusu Stuart Alderoty’nin duyurusuna göre bu karar SEC’nin geçtiğimiz hafta tüm iddialarından koşulsuz olarak geri çekilmesinin ardından geldi. Böylece yıllardır süren dava resmen sona erdi. 125 Milyon Dolarlık Cezanın Dağılımı ve XRP Fiyatına Etkisi Yargıç Analisa […]
7 gün önce Altcoin
GameStop, Hazine Rezervine Bitcoin Ekledi!
GameStop, 2024 yılı son çeyrek finansal sonuçlarıyla birlikte önemli bir stratejik karara imza attı. Şirket, yatırım politikasını güncelleyerek Bitcoin’i resmi olarak hazine rezerv varlıkları arasına dahil etti. Yönetim kurulunun oybirliğiyle onayladığı bu adım, GameStop’un bilançosuna dijital varlıkları entegre etmesinin önünü açtı. Bu gelişmeyle birlikte GME hisseleri mesai sonrası işlemlerde %5,9 oranında değer kazandı. Yeni Finansal […]
7 gün önce Bitcoin
SEC, Immutable Soruşturmasını Resmen Kapatttı!
ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), Web3 oyun protokolü Immutable’a yönelik yürüttüğü soruşturmayı herhangi bir hukuki işlem başlatmadan sonlandırdı. Immutable tarafından yapılan açıklamada, SEC’nin artık şirkete karşı hiçbir yasal adım atmayacağı ve tüm sürecin resmen sona erdiği duyuruldu. SEC’nin IMX Soruşturması Neden Başlatılmıştı? Geçtiğimiz yıl Ekim ayında SEC, Immutable’a yönelik bir Wells Notice (yaptırımlar […]
7 gün önce Blockchain
DYDX Token Geri Alımları Başladı
DeFi platformu dYdX, gelirlerinin %25’ini kendi tokenı olan DYDX’i piyasadan geri almak için kullanacağını açıkladı. Bu ise platformun ilk geri alım programı oldu. Amaç ise ekosistemi güçlendirmek ve tokena olan ilgiyi artırmak. DeFi’de Yeni Trend: dYdX Gelirlerinin Çeyreğini Geri Alımlara Ayırıyor! Açıklamanın ardından DYDX fiyatı hızlıca %10 yükseldi. Ve 0,73 dolar seviyelerine çıktı. Son iki […]
1 hafta önce Blockchain