Spot Ticaret Nedir? Özellikleri Nelerdir?
Geleneksel borsalardaki spot ticaret, finansal araçların ya da emtiaların yatırımcılar tarafından satın alındığı ve satıldığı finansal piyasalardır.
Tıpkı geleneksel borsalarda olduğu gibi, kripto para piyasasında da spot ticaret aynı işlevi görür. Ancak, kripto para piyasasında finansal araçların ya da emtiaların yerini kripto para birimleri alır.
Spot Ticaret Nedir?
Kripto para piyasasındaki spot ticaret, kripto para birimlerinin satıldığı ya da satın alındığı piyasanın tümünü ifade eder.
Spot ticaretteki temel bileşenler, bir kripto para birimi ve bu kripto para biriminin ticaretini gerçekleştirmek isteyen yatırımcılardır.
Spot ticaret, bir kripto para biriminin yatırımcılar arasında ticaretinin gerçekleştirilmesidir. Bu ticaret türündeki ana amaç, bir kripto para birimini daha düşük bir fiyattan satıp alıp, daha yüksek bir fiyattan satarak kazanç elde etmektir.
Günümüzde, kripto para birimi yatırımcılarının neredeyse tamamı spot ticaret için geleneksel kripto para borsalarını tercih eder.
Geleneksel merkezi kripto para borsalarında spot ticaret stablecoin çiftlerinde (BTC/USDT, ETH/USDC gibi) gerçekleştirir.
Bazı kripto para borsaları, BTC ya da ETH çiftlerinde de (TRX/BTC, SUSHI/ETH gibi) spot ticaret tahtasına sahiptir.
Yatırımcılar ayrıca, AMM (otomatik piyasa yapıcı) protokolüne dayalı merkeziyetsiz kripto para borsalarında da “Swap” yöntemiyle teorik olarak spot ticaret gerçekleştirme şansına sahiptir.
Spot ticaret için yatırımcılar arasında geleneksel merkezi kripto para borsalarının tercih edilmesinin ana sebepleri olarak, yatırımcıların merkezi yapıya olan güveni, emir tahtası, spread (makas, alış-satış arasındaki fark), slipaj (fiyat kayması) gibi birden fazla etken yer alır.
Spot Ticaretin Özellikleri Nedir?
Kripto para piyasasında yer alan yeni yatırımcılar için, profesyonel yatırımcılar tarafından çoğunlukla spot ticaret önerilir.
Spot ticaretin, türev işlemlere (marjin ya da benimsenen adıyla kaldıraçlı işlemler) göre yeni yatırımcılara önerilmesinin sebebi, spot ticaretin daha az risk içermesidir.
Yatırımcıların türev işlemlerde olduğu gibi spot ticarette de zarara uğraması muhtemel bir durumdur. Ancak, spot ticarette yatırımcıların türev işlemlerdeki gibi likidasyon yani tasfiye riski bulunmamaktadır.
Spot ticarette herhangi bir kripto para birimini satın alan bir kişi, varlığı dilediği gibi elinde tutma ya da satma hakkına sahiptir.
Kripto para piyasasına yeni giriş yapmış ve ticaret gerçekleştirmek isteyen yatırımcılar için, spot ticarette yer alan kavramların anlaşılması büyük bir önem arz eder.
Herhangi bir kripto para borsasında yer alan emir defteri, emir türleri, piyasa ticaretleri gibi kavramlar spot ticaret için bilinmesi gerekenler olarak öne çıkar.
Bu içeriğimiz için ekran görüntülerimizi FTX borsasından alacağız, ancak, temel olarak spot ticaret bütün merkezi borsalarda aynı şekilde çalışır ve aynı işlevselliğe sahiptir.
Yukarıdaki ekran görüntüsünde yer alan “Orderbook“, “Emir Defteri” olarak tanımlanır. Emir defterinde, borsadaki işlem yapan yatırımcıların alış ve satış emirleri yer alır.
Kripto para borsalarındaki emir defterinde yer alan alış ve satış emirleri birbirinden farklıdır. Her borsanın kendisine ait bir emir defteri vardır.
Yatırımcıların bir kripto para birimini satın alması için, öncelikle borsanın işlem tahtasında ilgili varlık için satın alma emri vermesi gerekir.
Örnek olarak, Bitcoin (BTC) satın almak isteyen bir yatırımcı “Buy BTC” sekmesi altında satın almak istediği BTC miktarını ve fiyatını yazarak BTC satın almak için emir girer.
Aynı şekilde, BTC satmak isteyen yatırımcı da fiyat ve miktar yazarak “Sell BTC” sekmesi altında varlıklarını satmak için emir girer.
“Market Trades“, ilgili borsanın emir tahtasında gerçekleşen en son işlemi temsil eder. Bu sekme altında spot ticaretteki BTC için en son gerçekleşen miktar, fiyat ve saat ile ilgili bilgiler yer alır.
Spot Ticarette Emir Defteri Nedir? Nasıl Çalışır?
Emir defterinde, yatırımcıların bir kripto para birimi ticaretininin gerçekleştirilmesi için alış ya da satış emirleri yer alır.
Emir defterinde yer alan yeşil renkteki miktar ve fiyat, yatırımcıların alış emirlerini temsil eder. Bir kripto para birimini satın almak için herhangi bir miktarda ve fiyatta emir girdikten sonra, emriniz emir defterinde yeşil sayılarla gösterilir.
Emir defterinde yer alan kırmızı renkteki miktar ve fiyat ise yatırımcıların satış emirlerini temsil eder. Alış emrinde olduğu gibi herhangi bir satış emri verdiğinizde de emriniz emir defterinde bu sefer kırmızı renkle yer alır.
Kripto para borsalarında spot ticaret, Maker (piyasa yapıcı) ve Taker (piyasa alıcı) emirler arasında gerçekleşir.
Bir yatırımcının herhangi bir alış ya da satış emri, o anda emir defterinde yer alan bir fiyatla eşleşmiyorsa ya da daha basit bir anlatımla verilen emir, açık emir olarak bekliyorsa bu Maker işlem olarak adlandırılır.
Emir defterinde yer alan en düşük satış emrinden daha düşük bir fiyatta alış emri ya da en yüksek alış fiyatından daha yüksek bir satış emri Maker işlem olarak tanımlanır. Taker işlem ise, emir defterinde yer alan emirlerin anında gerçekleşmesidir.
Taker işlemde, emirlerin gerçekleşmesi için yatırımcıların beklemesi gerekmez, anlık fiyattan işlem görür yani temelde emir defterinde yer alan bir emri doldurur. Bu yüzden de Maker işlem, Taker işlemden genellikle daha az işlem komisyonu öder.
Basit bir anlatımla, bir spot ticaretin gerçekleşmesi için alıcı ve satıcı emirlerinin eşleşmesi gerekir.
Örneğin, bir tokenda gerçekleşen en son işlem fiyatının $10 olduğunu ve elimizde bu tokendan 10 adet bulunduğunu varsayalım.
Elimizdeki tokenların hepsini $10,5 fiyatından satmak istediğimiz için verdiğimiz limit emrimiz emir defterinde yer alır, bu tokenı $10,5 fiyatından satın almak isteyen başka bir yatırımcı olduğunda alış ve satış emirleri otomatik olarak eşleşir ve spot ticaret başarılı bir şekilde tamamlanır.
Peki, yatırımcı satmak istediğimiz 10 adet token yerine bunlardan 3 tanesini satın almak isterse ne olur? Bu durumda da, 10 adet token için verdiğimiz satış emrinin bir kısmı doldurulur ve geri kalan 7 tanesinin tamamlanması için emrimiz açıkta beklemeye devam eder.
Spot ticaret için tek seçenek limit emir midir? Elbette, hayır. Kripto para borsaları spot ticaret için yatırımcılarına emir türleri için birden fazla seçenek sunar.
Spot Ticaretteki Emir Türleri Nelerdir?
Merkezi kripto para borsaları, yatırımcılar için birden fazla emir türü seçeneği sunuyor. Borsaların sunmuş olduğu bu işlevsel özellikler sayesinde yatırımcılar kendi risklerine ve stratejilerine göre bu farklı emir türleriyle beraber spot ticaretlerini gerçekleştirir.
Aynı zamanda, bazı merkezi olmayan borsalar da yatırımcılarına emir defteri özelliğini sunar. Ancak, bu merkezi olmayan borsalarda yer alan tek emir türü limit emirdir.
Limit Emir
Limit emir, spot ticarette kullanılan en yaygın emir türüdür. Adından da anlaşılacağı gibi, limit emirde yatırımcılar bir kripto para biriminin alış ya da satışı için bir limit belirtir. Bu limit, varlığın miktarını ve fiyatını içerir.
Örneğin, 1 BTC’yi $57,2 bin fiyatından satın almak için limit emrini kullanalım. Bu içeriğimizi yazarken BTC fiyatının yaklaşık $57,3 bin olduğunu düşünürsek, emrimiz açık emirler sekmesi altında görüntülenecektir.
Satın alma emrimizin gerçekleşmesi için BTC fiyatının $100 düşmesi ve o fiyattan kendisine bir satıcı bulması gerekir. Emrimiz, kendisine $57,2 bin fiyatından satıcı bulmasına rağmen henüz tamamlanmadıysa, bu, emrimizde yer alan miktar limitinin henüz dolmadığına işaret eder.
Yine aynı şekilde, 1 BTC’yi $57,4 bin fiyatından satmak için limit emrini kullanalım. BTC fiyatının değişmediğini varsayarsak, emrimizin tamamlanması için kendisine $57,4 bin fiyatından alıcı bulması gerekir.
Satın alma da olduğu gibi satış işleminde de emrin tamamlanması için fiyat ve miktar limitlerinin dolması gerekir.
Piyasa Emri
Kripto para birimlerinin ticaretini gerçekleştirmek için limit emirlerin dolmasını beklemek istemeyen yatırımcılar için, piyasa emri iyi bir seçenek olarak öne çıkıyor.
Piyasa emriyle işlem gerçekleştirmek isteyen kullanıcılar, spot ticaretini gerçekleştirmek istedikleri kripto para birimini anında satın alabilme ya da satma şansına sahip.
Örneğin, 1 BTC satın almak için piyasa emrini kullandığımızı varsayalım. Yukarıda ekran görüntüsünde görüldüğü gibi $57,2 bin fiyatında başka bir yatırımcının yaklaşık 1.86 BTC için emri bulunuyor.
Bu durum, 1 BTC satın almak için piyasa emrini kullandığımız zaman $57,2 bin fiyatından 1 BTC satın aldığımız anlamına gelir.
Eğer emir defterindeki son satış emri, 1 BTC’den az olsaydı, 1 BTC emrimiz dolana kadar emir defterinde yer alan diğer fiyatlardan da işlem görecekti.
Stop Limit ve Stop Piyasa Emri
Stop limit emri, kripto para piyasasında yer alan yeni yatırımcılar için anlaşılması biraz zor olan bir emir türüdür. Ancak, stop limit ve stop market emrinin nasıl çalıştığının kavranması spot ticaret için yatırımcılara kolaylık sağlar.
Örneğin, stop emri için öncelikle bir tetikleyici fiyat belirlemeniz gerekir. Temelde, adından da anlaşıldığı gibi tetikleyici fiyat, verdiğiniz emri tetikleyen veya emrinizi etkinleştirerek emir defterinde yer almasını sağlayan bir emir türüdür.
Ancak, unutulmaması ya da atlanmaması gereken tek nokta ise tetikleyici fiyatın, emrinizin gerçekleştirileceği fiyat olmadığıdır.
Emrinizin gerçekleşmesi için alış veya satış emrinizin temsil edildiği ikinci bir fiyat olan emir fiyatını belirtmeniz gerekir. Stop limit alış emrinde, belirlemiş olduğunuz tetikleme fiyatı, emir defterinde yer alan en yüksek alış emrinden yüksek olmalıdır.
Ancak, stop limit satış emrinde belirlemiş olduğunuz tetikleme fiyatı, emir defterinde yer alan en yüksek satış emrinden düşük olmalıdır.
Alternatif olarak, emrinizin anında gerçekleşmesini sağlamak için stop piyasa emrini de kullanabilirsiniz. Stop piyasa emrinde, tetikleyici emir fiyatınız gerçekleştikten sonra emriniz direkt olarak piyasa fiyatından tamamlanır.
Daha fazla Nedir kategorisindeki içeriklerimiz için: Nedir?
