DEX Nedir?
Merkezi olmayan bir borsa (DEX), insanların aracı olmadan kripto para ticareti yapabilecekleri bir platformdur. Merkezi olmayan bir borsanın ne odluğunu anlayabilmek için, öncelikle merkezi olmayan borsaların nasıl çalıştığını anlamak gereklidir.
Merkezi Olmayan Borsalar Nasıl Çalışır?
OKEx veya FTX gibi merkezi bir borsa, insanların o borsada listelenen kripto para birimlerini satın alabileceği, satabileceği ya da takas edebileceği bir platformdur.
Örneğin Bitcoin satın almak için bir borsa ile iletişime geçebilir, bazı banka bilgilerini ve kimlik bilgilerinizi sağlayarak kaydolabilir ve paranızı yatırabilirsiniz. (Not: Bu süreç bazen günlerinizi alabilir.)
Borsalar, farklı miktarlarda alış ve satış yapan kişilerin “emir tahtasına” göre size bir fiyat söyler, siz de bu fiyata göre işleminizi gerçekleştirirsiniz.
Sonrasında ise borsa, Bitcoin’lerinizi hesabınıza tanımlar ve borsadaki diğer tokenler ile Bitcoin ticaretini yapmanıza olanak tanır. Tabii burada borsaya bir vekalet verdiğinizi unutmamalısınız. Yani aslında sahip olduğunuz Bitcoin’ler, borsa aracılığı ile sizin vekaletinizle işlem görür.
Borsalar, kullanıcılarının kripto para birimlerini, borsa tarafından kontrol edien cüzdanlara aktarır ve özel anahtarlarınızın kontrolünü sağlar.
DEX kullanıcıları ise, bu tür borsaların en büyük özelliğinin güvenlik olduğunu söylüyor. Merkezi bir borsa, kripto para birimlerinize erişiminizi sınırlayabilir, ticaret yapma işlemlerinizi kısıtlayabilir ve durdurabilir, hatta bazen bilgisayar korsanlarına karşı bile savunmasız hale gelebilir.
Öte yandan, merkezi borsaların kullanımı çok kolaydır. Bununla beraber blockchain altyapısına sahip olmadıklarından dolayı çok hızlıdırlar.
Merkezi Olmayan Borsalar Nasıl Çalışır?
Merkezi olmayan bir borsa, bireyler arasındaki ticareti kolaylaştırmak adına akıllı sözleşmelerden yararlanır. Ancak bu tür borsalar, kullanıcılarının fonlarını kontrol edemez.
DEX’ler bunu üç şekilde yapabilir: blockchain içi bir emir defteri, blockchain dışı bir emir defteri veya otomatik bir piyasa yapıcı yaklaşımı.
Blockchain üzerindeki bir emir defterinde, her işlem bir blockchaine yazılır. Bu yalnızca bir satın alma talebi değil, aynı zamanda bir siparişi gerçekleştirme ya da iptal etme talebi de olabilir. Bu, merkezsizlikte son noktadır. Ancak bu durum her şeyin blockchain ile yürümesine sebep olduğu için daha pahalı ve daha yavaş bir hale gelebilir.
Merkezi olmayan bir borsa, bireyler arasındaki ticareti kolaylaştırır ve bireylerin fonlarının kontrolüne erişemez.
Blockchain dışı emir defterlerinde, tüm bu işlemler başka bir yerde gerçekleştirilir ve yalnızca son işlem blockchain üzerinde gerçekleşir. Verilen emirler blockchain üzerinde kayıt altına alınmadığından, bu yöntem bazı güvenlik sorunları ile karşılaşmanıza sebep olabilir ancak blockchain üzerindeki işlemler kadar yavaş ya da pahalı değildir.
Otomatik piyasa yapıcılar (AMM), emir defteri kullanmazlar. Mesela emir defterinizde Chainlink’iniz varsa ve Compound satın almak istiyorsanız, Chainlink satın almak isteyen ve üzerinde anlaşılan bir fiyattan işlem yapmaya razı olan bir Compound satıcısı ile etkileşim haline girmeniz gerekir.
Genellikle merkezi olmayan borsalar, bu işlemleri kolaylaştırmak adına “likidite havuzu” kullanırlar. Bu sebeple kullanıcılar, ticaretin kolaylaşması adına önemli bir rol oynar.
DEX’lerin Sunduğu Avantajlar
Gizlilik
Merkezi olmayan borsalar, kullanıcılarından KYC bilgileri gibi gereksinimlere ihtiyaç duymazlar.
Seçenek Çeşitliliği
Uniswap gibi DEX’ler, herkesin bir token çifti oluşturmasına izin verir. Bu sayede işlemlerinizi çok kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.
Bununla beraber, bu tarz protokoller kullanıcılarına, banka ya da başka bir finansal kurumla irtibat haline girmeden, borç almalarına, borç vermelerine ve ticaret yapmalarına izin verir.
Düşük Risk
Tokenlerinizi merkezi bir borsada değil, sahip olduğunuz özel anahtarların bulunduğu bir cüzdanda tutulduğundan dolayı, bilgisayar korsanları sizin için bir endişe konusu olmaz. Ayrıca merkezi borsalar bakım için kapatılsa dahi, bir DEX’te alım satım yapmaya devam edebilirsiniz.
DEX’lerin Dezavantajları
Banka ve Kredi Kartlarınızı Kullanamazsınız
Merkezi olmayan borsalar, yalnızca kripto paralar ile çalışır. Bu nedenle, merkezi olmayan bir borsa kullanmak istiyorsanız, kripto para sahibi olmalısınız.
Karmaşık bir Yapıya Sahiptirler
Uniswap ve diğer birçok DEX, Ethereum blockchaini üzerine geliştirilmiştir. Orada işlem gören herhangi bir token, Ethereum blockchaininde olmalıdır. Yani bunun anlamı, Bitcoin ve diğer birçok blockchain üzerinde geliştirilmiş olan popüler kripto paraların DEX’te işlem görememesi demek.
Müşteri Hizmetleri mi? O da Ne?
Merkezi borsalar bir nevi banka gibi işlem yapar. Yani müşterilerini mutlu etmek isteler. Ancak gerçekten merkezi olmayan bir borsada, diğer tarafta muhatap olabileceğiniz birisini bulamazsınız. Yani bütün DEX kullanıcıları, kendi varlıklarından sorumludur.
Daha fazla Nedir?, Kimdir? ve Nasıl? haberine ulaşmak için tıklayabilirsiniz.
Gelişmelerden ve son dakikalardan haberdar olmak, kripto para dünyasında aktif bir yer edinmek istiyorsanız Telegram kanalımıza bekliyoruz.
